Ödüllü çocuk ve gençlik kitaplarında toplumsal bir sorun olarak grup düşmanlıkları: Kalıpyargı, önyargı, ayrımcılık
No Thumbnail Available
Files
Date
2019
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Abstract
Demokrasi kültürü; insan hakları, eşitlik, adalet, özgürlük, saygı ve barış gibi etik değerlerin öncelendiği toplumsal düzeydeki bir duyma, düşünme ve yaşama biçimidir. Demokrasi kültürünün güçlendirilmesi, toplumsal yapıya içkin tüm öğelerin demokrasi kültürüne duyarlı olmasına bağlıdır. Demokrasi kültürüne duyarlı çocuk ve gençlik kitapları okurların bilişsel, duyuşsal ve toplumsal gelişimine katkı sağlar; ancak demokrasi kültürüne duyarlı olmayan çocuk ve gençlik kitapları okurların kalıpyargı, önyargı, ayrımcılık gibi olumsuz tutum ve davranışları benimsemelerine, böylece ayrımcı/ötekileştirici kültürün bir parçası olmalarına yol açabilir. Bu nedenle, çocuk ve genç okurlara seslenen kitapların demokrasi kültürü ve grup düşmanlıkları bağlamında çözümlenmesi önemli ve gereklidir. Bu çalışmanın amacı, ödüllü çocuk ve gençlik kitaplarında grup düşmanlıklarını olumlayan ya da olumlamayan iletilerin olup olmadığını, varsa bunların duygusal yön, biçim, düzey ve içerik özelliklerinin nasıl olduğunu belirlemektir. Araştırma, genel tarama modelindedir. Araştırmanın veri kaynağını Türkiye'de en az beş yıl süreyle edebiyat alanında ödül veren kurum ve kuruluşların 2012-2016 yılları arasında çocuk ve gençlik edebiyatı alanında ödül verdiği kitapların dilsel metinleri oluşturmaktadır. Çalışma grubu "Çocuk ve Gençlik Yayınları Derneği", "Gülten Dayıoğlu Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Vakfı", "Tudem Yayınevi", "Bu Yayınevi" ve "Dünya Kitap" olmak üzere beş kurum ve kuruluşun ödül verdiği toplam 34 öykü ve romandan oluşmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde nitel araştırma yöntemlerinden içerik çözümlemesi kullanılmıştır. "Grup düşmanlığı" ana kategorisi birincil alt kategoriler ve ikincil alt kategoriler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Birincil alt kategoriler kendi içinde "kalıpyargı", "önyargı" ve "ayrımcılık" olmak üzere üç alt kategoriye; ikincil alt kategoriler ise "görülme biçimine bağlı alt kategoriler" (GBBAK), "düzeye bağlı alt kategoriler" (DBAK), "içeriğe bağlı alt kategoriler" (İBAK) ve "duygusal yöne bağlı alt kategoriler" (DYBAK) olmak üzere dört alt kategoriye ayrılmıştır. Ana kategori ve alt kategorilerin yorumlanmasında sıklık (frekans) puanlarından yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına bakıldığında incelenen kitaplarda grup düşmanlıklarını olumlayan ya da olumlamayan çeşitli iletilerin olduğu görülmüştür. "Grup düşmanlığı" ana kategorisinin birincil alt kategorileri incelendiğinde en çok iletinin "önyargı" kategorisinde olduğu belirlenmiştir. İkincil alt kategoriler incelendiğinde ise en çok iletinin "görülme biçime bağlı alt kategoriler" (GBBAK) içinde "hemen göze çarpmayan", "düzeye bağlı alt kategoriler" (DBAK) içinde "kültürel", "içeriğe bağlı alt kategoriler" (İBAK) içinde "yaş", "duygusal yöne bağlı alt kategoriler" (DYBAK) içinde "olumsuz" kategorilerinde olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, çalışma grubundaki kitapların genel anlamda ayrımcı/ötekileştirici kültürü pekiştirmek gibi bir amacının olmadığı; ancak toplumsal düzeyde sıradan ve olağan durumlar olarak görüldüğü için farkında olunmadan grup düşmanlıklarını pekiştirebilecek bazı kalıpyargı, önyargı ve ayrımcılık örnekleri taşıdığı görülmüştür.
Description
Keywords
Çocuk Edebiyatı, Grup Düşmanlıkları, Kalıpyargı, Önyargı, Ayrımcılık