OTAM(Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi)

Permanent URI for this community

https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/40421

Browse

Browsing OTAM(Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) by Subject "aritmetik"

Now showing 1 - 1 of 1
  • No Thumbnail Available
    Item
    Klasik Dönem Osmanlı Matematiğinde Kök Çıkarma Teknikleri : Câmiʻu’l- Hisâb Örneği
    (2018) Oğuz, Tuba; Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
    Matematik tarihinde, kök çıkarma işlemleriyle ilgili aritmetiksel metotlar, gerek sayıların tam veyahut yaklaşık köklerinin elde edilmesinde, gerekse de denklemlere (cebirsel tekniklerden ziyade) nümerik olarak yaklaşımda uygulama alanı bulmuştur. Bununla ilgili ilk teşebbüsler Mezopotamyalılardan gelmiş olup, ortaçağın doğu ve batı uygarlıklarında, bu metotlar gelişme göstermiştir. Özellikle Çinlilerin yüksek dereceli denklemleri çözme gayretleri, onları asırlar önce, Ruffini ve Horner’in modern matematiksel tekniklerine yaklaştırmıştır. 15. yüzyılda Cemşid Kaşi, yüksek dereceden kök alma işlemlerine “genel” çözüm metotları önermiş olup, bu birikimin Osmanlılara aktarılmış olduğu bilinmektedir. Çalışmamızda, Kanunî dönemine ait Câmiʻu’l- Hisâb isimli matematik eserinin sekizinci başlığı altında yer alan kök çıkarma metotları incelenerek, Osmanlı matematiğine yapılan katkıların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, öncelikle konunun tarihsel arkaplanından bahsedilmiştir. Ardından, eser kısaca tanıtılarak, incelenen ve tesis edilen metinle ilgili birtakım açıklamalar yapılmıştır. Matematiksel çözümleme çalışmamızın üçüncü bölümünde işlenmiş olup, tenkitli metni ekte sunulmuştur. Sonuç olarak, ortaçağ İslam matematiğinden tevarüs edilen aritmetiksel metotların Osmanlı matematik eserlerinde oldukça iyi temsil edildiği görülmüş ve bunların söz konusu eserde dikkat çekici bir konuma getirildiği anlaşılmıştır