Browsing by Author "Erdem, Melek"
Now showing 1 - 11 of 11
Results Per Page
Sort Options
Item Dede Korkut Türkmenistan varyantları(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998) Erdem, Melek; Barutçu, Sema ÖzönderDede Korkut Destanları, IX-XI. asırlarda Oğuzların Sirderya kuzeyindeki yerlerinde geçen, İslâmiyeti kabul etmelerinden çok önceki uzun bir geçmişi de içine alan hayatlarıyla ilgilidir. Dede Korkut Destanlarının bilinen ilk yazması Dresden nüshasıdır. Bundan başka Berlin ve Vatikan nüshaları da vardır. Bu nüshaların en genişi olan Dresden nüshasında 12 boy yer almaktadır. Ata Rahmanov tarafından Gurbangılıç Çakanoğlu adlı bir bağşıdan derlenen Türkmenistan-Çovdur varyantı da 16 boydan ibarettir. Bu çalışmada, dördü Dresden'dekilerle ortak olmak üzere sekiz destan ve Türkmenistan İlimler Akademisinin "Kol Yazmalar" kısmından alman 14 rivayet yer almaktadır. Bunlar içinde Oğuzların Gâver Hanlıkına Karşı Köreşi, Oğuzların Melallaşmakı, İğdir ve Gorkutın Gabrı Kazılgı adlı boylar Dresden' de yoktur. Bu çalışmada, "Dede Korkut Destanlarının Türkmenistan Varyantının Tahlili" adlı I. Kısım içerisinde, I. Bölümde varyantlardaki boyların dil özellikleri ses ve şekil bilgisi açılarından incelenmiş, II. Bölümde de boylar retorik yönü de ele alınarak icra konteksti içerisinde ayrıca tahlil edilmişlerdir. Bu bölümde ayrıca varyantlarla yazmalar arasındaki denkliğin daha iyi görülebilmesi için, müşterek boyların konuları, iki sütun halinde karşılıklı olarak verilmiş ve dikkati çeken farklılıklar da aralarda belirtilmiştir. İD. Bölümde boylarda geçen deyimlerden özellikle bugün de Türkmenistan'da edebî dilde kullanılanlar, bugünkü kullanımları da belirtilerek verilmiştir. Aynı şekilde IV. Bölümde boylarda geçen ata sözleri ve kalıp sözler yer almıştır. V. Bölümde ise bu çerçevede, eldeki çalışmada, boylardaki mevcut motifler, Stith Thompson'un Motif Index of Folk Literature' ünde tespit edilerek, bu katalogdaki numaralarıyla verilmişlerdir. "Dede Korkut Destanlarının Türkmenistan Varyantı" adlı II. Kısım içerisinde, I. Bölümde Türkmenistan-Çovdur Varyantı ve II. Bölümde de Türkmenistan İlimler Akademisi'nin "Kol Yazmaları" kısmından alınan 14 rivayet, aslına sadık kalınarak verilmiştir. "Dizin" Kutadgu Bilig İndeks sırası esas alınarak hazırlanmıştır. Bu "Dizin"in yanı sıra ayrıca "Şahıs Adlan Dizini" ve "Yer ve Boy Adlan Dizini" de eklenmiştir. Abstract The Epics of Dede Korkut are concerned with the Oghuz tribes who lived in the IXth-XIst centuries in the northern parts of Sirderya, which also concludes their past lives for a long period before they became Moslems. The first manuscript of The Epics of Dede Korkut that is known is the Dresden manuscript. There are also the Vatican and Berlin manuscripts other than that The Dresden manuscript, which is the most extended one among all these manuscripts, includes 12 epics. The Turkmenistan- Chovdur variant, which has been collected by Ata Rahmanov from a folk singer (bağşı) named Gurbangılıch Chakanoğlu, includes 16 epics. In this thesis, there are 8 epics, 4 of which are common with the ones in Dresden, and 14 narratives taken from "The Manuscripts" of The Turkmenistan Academy of Sciences. Among these, the ones named "The Battles of The Oghuzs Against Gâver Khanate", "The Separation of The Oghuzs", "Ighdir" and "Gorkut's Tomb Engraved" do not exist in Dresden manuscript. Within the 1st chapter of the 1st part of this study called "The Examination of the Turkmenistan Variant of the Dede Korkut Epics", the epics in the variants are examined for their linguistic features concerning phonetics and morphology, in the 2nd chapter, the epics are also examined within the performance context concerning rhetorics. In this chapter, in order that the equivalence between the variants and the manuscripts are seen more apparently, the themes of the common epics are shown together in correspondent columns and the significant differences are also shown in the intervals. In the 3rd chapter, such phrases especially that are used even now in literary language in Turkmenistan are given together with their contemporary usage. Similarly, in the 4th chapter, the proverbs and pattern phrases used in the epics are given. In the 5th chapter, the existing motifs in the epics concerned in the present study have been found from Motif Index of Folk Literature of Stith Thompson and are given in the study together with the correspondent catalogue numbers. The title of the 2nd part is "The Turkmenistan Variant of The Dede Korkut Epics". In this part there are two chapters; in the 1st chapter, "The Turkmenistan- Chovdur Variant" and in the 2nd chapter, the 14 narratives taken from "The Manuscripts" of The Turkmenistan Academy of Sciences are given in their authentic forms. The "Index" has been prepared by taking the Kutadgu Bilig Indeks as the basis. Moreover, "Personal Names Index" and "Index of Place and Tribe Names" has been added.Item Güneydoğu Bulgaristan Burgaz ili Türk ağızları(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016) Güneş, Nurcihan; Erdem, Melek; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıBulgaristan sahası Burgaz bölgesi Türk ağız konuşurlarının dilleri üzerine bilimsel bir araştırma yapılmamış olup konunun Burgaz bölgesindeki konuşurları kapsayacak biçimde ele alınması, bu ağızların yayılım alanlarının belirlenmesi, ağız özelliklerinin doğru bir şekilde saptanması ve bütüncül olarak bu ağızların Türkiye Türkçesi ve ortak Türkçe içerisindeki konumunun tüm yönleriyle belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Ayrıca, Türk dilinin diller arası hem de dil içi ilişkilerinin sonuçlarının gözlemlenebileceği, Türk dil alanının içinde yer alan ağız alanlarının, geçiş bölgelerinin belirtildiği Türk dilinin bütün kollarını içine alan bir atlas çalışmasına kritik bir malzeme ve değerlendirme teşkil etmesi dolayısıyla, Burgaz bölgesi Türk ağızlarının incelenmesi, diyalekt coğrafyası tüm yönleriyle belirlenmemiş olan bu ağızlara dair özelliklerin tespiti için önemlidir. Tez çalışmamızda söz konusu hususlar göz önünde bulundurularak Güneydoğu Bulgaristan sahasında yaşayan Türklerin Burgaz bölgesi ağız konuşurlarının yaşadıkları Burgaz ili ve Türk nüfusunun bulunduğu 10 ilçesinden derlenen ve IPA'nın 2005 yılında yayımlanan en son versiyonu ve buna bağlı olarak diakritik işaretler ile yazıya geçirilen sözlü malzemeler temelinde bu ağızların dil özellikleri, eşsüremli zaman zaman artsüremli ve karşılaştırmalı olarak fonolojik ve morfofonolojik bakımlardan incelenmiştir. Araştırmamız altı ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin genel hatları çizilerek kullanılan metot belirtilmiştir. Birinci bölümde Türklerin tarihsel süreçten günümüze, tarihleri çerçevesinde Bulgaristan coğrafyasını yurt ediş süreci ile günümüzdeki Bulgaristan Türkleri tarihi ile Burgaz bölgesindeki nüfus hareketleri açıklanmıştır. İkinci bölümde Bulgaristan Türk ağızları ve Burgaz bölgesi Türk ağızlarının konumları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde Burgaz ili Türk ağızlarının betimlemeli ses bilgisi, dördüncü bölümde ise Burgaz Türk ağız bölgesindeki fonolojik ve morfofonolojik süreçler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Beşinci bölümde araştırmamızın korpusunu oluşturan metinler ve altıncı bölümde de bu metinlerin dizinine yer verilmiştir. Anahtar Sözcükler: Bulgaristan Türk Ağızları, Doğu Rumeli Türk Ağızları Grubu, Güneydoğu Bulgaristan Burgaz İli Türk Ağızları, Fonolojik ve Morfofonolojik Süreçler.Item Halaç türkçesinin çekim morfolojisi(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021) Işıklı, Müge; Erdem, Melek; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıOur thesis subjected as "Inflection Morphology of Khalaj Turkish" consisted of an introduction and two separate parts. In the introduction part the general information about the Khalaj Turks and Khalaj Turkish.In addition, in this part, inflection morphology and the related approaches are explained. In the first part, noun inflection of Khalaj Turkish has been studied. . In the In the second part, verb inflection of Khalaj Turkish has been studied. In this part Non-finite verbal forms and descriptive verbs also have been studied. In our thesis, there is a corpus composed of the texts of Gerhard Doerfer, Ali Asgar Cemrasi and Sultan TuluItem İran sahası Göklen ve Nohur Türkmen ağızları(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015) Yıldırım, Zeynep; Erdem, Melek; Sarıyev, Berdi; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıThe fact that there has been no scientific research about the Goklen and Nohur sub-dialects in Iran area gives this work its significance since it defines the range of these sub-dialects, finds out the contact points of the characteristics of themand highlights the position of them in Turkman Turkish and common Turkish. Furthermore, as a critical material and assessment for a map work which includes all the contact areas of the sub-dialects in the Turkish language and where one can observe the results of the interaction of Turkish language both with other languages and within itselfa research on Goklen and Nohur sub-dialects, whose geography of dialect has not yet been completely defined, is very important. In this research, by considering the aspects above, oral material gathered from Gülistan and North Horasan where Turkman speakers of Goklen and Nohur sub-dialects live in Iran is written down using the diacritic letters of the latest version of IPA published in 2005 and by using these material, the characteristics of the language is examined synchronically, partly diachronically and comparatively in phonological and morphophonological aspects. This research consists of six main chapters. In the introductory chapter by giving a general view of the research, the method used is defined. In the first chapter, the history of Goklen and Nohur Turkmen and how they settled into Iran territory from past to present is explained in a historical manner. In the second chapter Turkman sub-dialects and Turkman sub-dialects in Iran area are considered within this scope. In the third chapter, descriptive phonetics of Goklen and Nohur sub-dialects is examined; in the forth chapter, both dialects are examined comperatively to each other in phonological and morphophonological manner. In the fifth chapter, texts which is the corpus of this research are given and in the sixth chapter, index of these texts are given.Item Kazak halk edebiyatında Aytıs geleneği ve bu gelenek içerisinde Jambıl'ın yeri(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008) Urakova, Lazzat; Erdem, Melek; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıThe subject of this thesis is to determine the development process of ?aytıs? variety in Kazakh Folk Literature and examine the ?aytıs?es of Jambıl according to the theory of performing. Thesis is consisted of four chapters following the headings of Foreword, Contents, Introduction and Abbrevations. Chapter 1 is titled Aytıs Tradition in Kazakh Folk Literature. There are three main headings in this section. The first main heading is 1.Type of Aytıs in Kazakh Turkish. Under this heading, aytıs has been examined in terms of its types and its development process. The second heading of this section, 2.Studies on Aytıs Tradition is composed of three sub-headings. The second section is named as Position of Jambıl Jabayev within Aytıs Tradition. Under this heading, there are two main headings. The first one is 1.His Life and Literary Works. The second heading of this section, 2.Collected Works of Aytıs is composed of three sub-headings. Finally, the third section is named as Characteristics of Jambıl?s Aytıs in terms of Theory of Action. There are three main headings under this section. They are as follows: Firstly; Teller and Teller in the Role of the Base Listener, secondly; General Listener/Follower/Reader, and thirdly; What Was Told. In the Chapter 4, there are texts of Jambıl?s Aytıses in Kazakh Turkish and Turkish. Thesis ends up with the headings of Conclusion, Bibliography, Summary in Turkish and in English.Item Kazak yazar dükenbay dosjanov’un ipek yolu romanında metaforlar(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006) Otyzbayeva, Zhazira; Erdem, MelekBu tez, anlatımında metafor ve metonimiyi ustalıkla kullanan Kazak yazarlardan biri Dükenbay Dosjanov'un ‘İpek Yolu' adlı romanından taranarak çıkartılan metaforların idrak anlam bilimi bakımından incelenmesi üzerine bir çalışmadır. Çalışmada, idrak anlam biliminin teorisini kuran G. Lakoff ve M. Johnson'ın geliştirdiği metaforları inceleme yöntemine dayalı ‘İpek Yolu' romanındaki metaforların kavramsal incelemesi yapılmıştır. Metaforların epistemik ve ontolojik uygunlukları göz önüne alınarak, üzerine şemalandıkları kavramla ilgili haritalamalar yapılmış, kaynak ve hedef alanları belirtilerek incelenmiştir. Kaynak ve hedef alanların belirlenmesinde kelimelerin temel ve yan anlamları genel Türk dili açısından araştırılmıştır. Ayrıca, metaforların Türk kültüründeki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır. ‘İpek Yolu' romanındaki karşımıza çıkan zengin metaforların çarpıcı örneklerinden Kazak Türkçesinin olduğu gibi genel Türk dilinin idrak anlambilimi bakımından yaratıcılığının yüksek kapasitesini görebilmekteyiz. Kazak dilbiliminde olduğu gibi genel Türk dilbiliminde metaforun dildeki çok çeşitli hizmeti ve onun oluşum mekanizması, dildeki rolü derinden araştırılmayı gerektiren önemli meselelerdendir. Bu çalışma, Kazak Türkçesine katkı sağlayacak, genel Türk dilinin kavram alanı çalışmalarına basamak kuracak, genel Türk dilinin anlambilimsel süreç modelini çıkarmaya yardımcı olacaktır.Item Mahtumkulu'nun şiir üslubu(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019) RAHIMIDASHLIBOROON, YAGHOOB; Erdem, Melek; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıTürkmen şairi Mahtumkulu Firaki'nin şiir üslubu üzerine eski elyazmalara dayanan bir üslupbilimsel çalışma yapılmamıştır ve onun şiirlerinin dilsel, edebî ve düşünsel özellikleri ve eserlerinin kendi döneminde yaygın olan Çağatay edebiyatından ayrılma ve benzeşme noktaları irdelenmemiştir. Bu tez çalışmasında dil bilimin edebî eserleri inceleme yöntemlerine dayanarak dil bilimsel açıdan eş zamanlı ve art zamanlı yöntemlere ve edebî açıdan dil bilimsel edebiyat inceleme ekollerine baş vurulmuştur. Eskiliğini tespit ederek esas aldığımız elyazmaların şiirlerinin transkripsiyonu yapılmıştır. Dönemin sosyal, siyasal ve kültürel şartlarının üslupbilimi ve yeni üslubun oluşmasındaki etkisi dikkate alınmıştır. okul ve tecrübe hayatı, kişisel ve aile hayatı ve çağdaş şairlerle edebî ilişkileri incelenmiştir. Onun şiiri ne derecede Çağatay edebiyatına bağlıdır? Acaba, onun edebî yeteneği ve yaratıcılığı kişisel üslup ortaya çıkarmışmıdır? Dönemsel üslubun öncüsü olmuşmudur ve Türkmenistan, İran ve Afganistan'da onun üslubu izlenmişmidir? Eserlerinin tenkitli metnini oluşturma ve yayınlamada hangi süreçler yaşanmış ve dikkat edilmesi gereken konular nelerdir? Bu tez çalışmasında bunun gibi soruları yanıtlamaya çaba gösterilmiştir. İki eski elyazmaya dayanan çalışmamız, metin, dizin, edebî üslup tanımı ve ekolleri, şairin hayatı ve tarihî dönemi, dil, edebiyat ve düşünce yönlü üslup özellikleri ve sonuç bölümünden oluşmaktadır. Üslup özellikleri bölümünde, dil, edebiyat ve düşünce olmak üzere, kişisel ve dönemsel üslubun oluşumu, günümüze kadar şairin izleyicileri, Mahtumkulu'nun kendine ait asil şiirlerinin tespiti ve metinbilimsel ve üslupbilmsel özellikleri dikkate alınarak başkalarının şiirleri onun eserlerinden tasfiye edeilmesinin ipuçları teşhis edeilmeye çalışılmıştır.Item Salar Tükçesinin çekim morfolojisi(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007) Mehmet, Gülsün; Erdem, Melek; Türk Dili ve EdebiyatıOur thesis subjected as ?Inflection Morphology of Salar Turkish? consisted of an introduction and four separate parts. In the introduction part the general information about the Salar Turks and Salar Turkish. In the first part, inflection morphology and the related concepts are explained. In the second part, the linkage of verb and valence has been studied and noun inflection categories also have been reviewed. In the third part, inflection categories concerning with verbs are giver. In this part, mainly time and mode categories of Salar?s Turkish and mode establishments related to those are given. Non-finite verbal forms and descriptive verbs have been studied. In the fourth part, inflection clumps and particles having mode functions are given as well. In our thesis, a little part consisted of immigration tales in which returning of Salar Turks to their home in today are told.Item Türk Dilinde Meronimi: Organ Adları(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010) Tufar, Nicolai; Erdem, MelekItem Türk kavram sisteminde renkler(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016) Otyzbay, Zhazıra; Erdem, Melek; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıOtyzbay, Zhazira, Türk Kavram Sisteminde Renkler, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Melek Erdem, 556 s. Eski dönemlere ait olan sözcükler, o dönemde aynı veya benzer anlama gelen sözcüklerin etkin bir şekilde kullanılmasından pasifleşmesi sonucunda kullanım dışında kalarak tıpkı canlıların hayat seyrinde olduğu gibi çevreye uyum sağlayarak ya hayatta kalmakta ya da yok olup gitmektedir. Türkçenin en eski dönemlerinden beri kullanıla gelen her bir sözcük geçmişimizin bir parçası olup, kültürümüzün ve tarihimizin birer taşıyıcısıdır. Renk adları ve onların çeşitli yan anlamları toplumun kültürünü temsil etmekle kalmayıp, toplumun kendine has dünya görüşünü de yansıtmaktadır. Eldeki çalışmada VII.-VIII. yüzyıl Köktürkçe yazılı kaynaklardan günümüze kadar tüm çağdaş Türk yazı dillerinin sözlükleri taranarak tarihsel ve çağdaş Türk dilinde kullanılan Öztürkçe renk adları ve yan anlamları tanıklanmıştır. Renk metonimileri ve metaforlarının çarpıcı örneklerinden Türk dilinin idrak anlambilimi bakımından yaratıcılığın yüksek kapasitesini görebilmekteyiz. Yan anlamların dildeki çok çeşitli hizmeti ve onun oluşum mekanizması, dildeki rolü derinden araştırılmayı gerektiren önemli meselelerdendir. Renklerin yan anlamlarının araştırılması Türk dilinin taşıyıcılarının dünya görüşünü ortaya koymakla birlikte yan anlamların oluşmasında idraki süreçlerin açığa kavuşturulması bakımından önem arzetmektedir. Bu yüzden bu tür araştırmalar günümüzde nadir kullanılan veya kaybolmakta olan sözcüklerin unutulmaması ve yeni terim ve sözcük türetiminde kullanılarak yeniden canlandırılması için zemin hazırlamaktadır. Bu çalışma, Türk idrak anlam bilimine ve idrak leksikolojisine katkı sağlayacak, genel Türk dilinin kavram alanı çalışmalarına basamak kuracak, genel Türk dilinin anlam bilimsel süreç modelini çıkarmaya yardımcı olacaktır.Item Türkmen masalları(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010) Asano, Ryoko; Erdem, Melek; Çağdaş Türk Lehçeleri ve EdebiyatlarıThe subject of this thesis is The Tales of Turkmen. Tales are taken from the book of Türkmen Halk Ertekileri (Turkmen Folk Tales). There are fifty tales in this book. It was prepared and published by Türkmenistan İlimler Akademisi in 1986 in Aşkabat. Redactors of this book are B. Mämmetyazov and Ş. Halmuhammebov. The compiler of tales is B. Veliyev. It contains 213 pages. Researchers like A. Baymıradov and S. Atanıyazov made important contribution to collect, research and document tales. However, no information about collecting tales was given.The purpose of this study is to bring these folk tales prepared and published in Turkmenistan to Turkish literature in the most correct way.This thesis consists of introduction, language study, transcription, translation, dictionary and bibliography.The introduction part is about a research of Turkmen folk tales in Turkmenistan.The first chapter is language study of these twelve Turkmen folk tales relevant to the phonology and morphology.The second chapter is the transcription of these twelve Turkmen folk tales written in Turkmen-Turkish language. They were transcribed in the best approach.The third chapter is the translation of these twelve Turkmen folk tales. They were translated in the most correct way.The Turkmen-Turkish dictionary of these twelve Turkmen tales is provided at the dictionary part.Photocopies of Türkmen Halk Ertekileri written in Cyrillic alphabet are placed at the end of this thesis.